گذر ناهیدیا گذر زهره به پدیده عبور سیاره ناهید از مقابل خورشید (از دید زمین) گفته میشود.
گذرهای سیارهای از مقابل خورشید از پدیدههای کمیاب آسماناند که از دید ناظر زمینی تنها برای دو سیاره تیر و ناهید (سیارات داخلی مدار زمین)رخ میدهند. گذرها پدیدههایی مثل خورشیدگرفتگی هستند، با این تفاوت که در خورشیدگرفتگی کامل، ماه تمام قرص خورشید را میپوشاند و دیگر نوری از خورشید به زمین نمیرسد، اما تیر و ناهید آن قدر از زمین دورند که هنگام گذر مثل لکه گرد سیاهی بر قرص درخشان خورشید دیده میشوند. موقع گذر، زمین، سیاره و خورشید بر یک خط قرار دارند. گذر تیر در هر قرن تا ۱۳ بار روی میدهد، اما گذر ناهید در بهترین شرایط هر قرن فقط ۲ بار تکرار میشود. هیچ گذر ناهیدی در قرن بیستم روی نداد. در واقع از زمان اختراع تلسکوپ تاکنون این پدیده تنها ۶ بار رخ دادهاست.
هنگام گذر لکه گرد و سیاه (البته با رعایت نکات ایمنی رصد خورشید). لکه ناهید گرد و کاملاً تیرهاست، اما لکههای خورشیدی شکل دایرهای ندارند و تاریکی آنها هرگز به اندازه ناهید نیست. گذر ناهید چند ساعت طول میکشد.
رصد گذر
برای مشا هدهٔ گذر ناهید لزوما نیاز به ابزار اپتیکی نیست بلکه با چشم غیرمسلح هم میتوان این پدیده را مشاهده کرد. هنگام رصد چشم نباید مستقیما به خورشد خیره شود بلکه باید چشم یا ابزار اپتیکی مورد استفاده را به فیلترهای مخصوصی مجهز کرد تا از صدمه زدن امواج فرابفش و مضر به چشم جلوگیری شود. سیاره ناهید با کمی دقت به شکل لکه گرد و سیاهی مشاهده میشود راحتی از لکههای خورشیدی قابل تفکیک خواهد بود زیرا لکههای خورشیدی شکل منظمی ندارند و به اندازهٔ زهره تیره و سیاه رنگ نیستند.
مراحل گذر
تماس اول: لحظهای که قرص سیاره از بیرون با خورشید مماس میشود. از این زمان گذر آغاز میشود.
تماس دوم: حدود بیست دقیقه بعد که قرص سیاره از درون با خورشید مماس میشود.
بعد از آن طی چند ساعت سیاره از مقابل خورشید حرکت میکند.
تماس سوم: زمانی که قرص سیاره به لبه دیگر خورشید میرسد.
تماس چهارم: سرانجام سیاره با خورشید از بیرون مماس میشود و گذر به پایان میرسد.
گذر سال ۱۳۸۳
روز سه شنبه ۱۹ خرداد ۱۳۸۳ سیاره ناهید پس از ۱۲۲ سال از مقابل خورشید گذشت. این گذر اولین گذر زهره بعد از سال ۱۸۸۲ میلادی بود.
یکی از طرحهای مهم علمی که در گذرهای پیشین زهره اجرا میشده، اندازه گیری فاصله زمین تا خورشید (واحد نجومی) بودهاست. نخستین بار ادموند هالی (که دنباله دار معروف هالی به نام او شناخته میشود) با این روش یک واحد نجومی را اندازه گرفت. امروز فاصله زمین تا خورشید به دقت اندازه گیری شدهاست، اما این اندازهگیری در گذر سال ۱۳۸۳ به صورت آموزشی در برخی از کشورها اجرا شد. مهمترین طرحهای علمی برنامه ریزی شده برای گذر سال ۱۳۸۳، به بررسی جو زهره مربوط میشد. در طی این گذر قطر زهره از دید ناظر زمینی ۵۸ ثانیه قوس بود بنابراین با چشم غیرمسلح و با استفاده از عینکهای رصد خورشید میشد این گذر را دید.
منبع:دانش نامه ویکی پدیا
تصاویر:ناسا